به نام خدا

روان شكوفايي چیست و چگونه انجام می شود؟

اله كريم عباس نيا

كارشناس پژوهش دانشگاه صنعتي مالك اشتر

اين مرحله بي همرهي خضرمكن      ظلمات است بترس از خطر گمراهي

يكي از مشكلاتي كه در جامعه ما وجود دارد تكيه بر روان درماني است. روان درمانگرها در مراكز خود آماده هستند تا كساني را كه دچار مشكل رواني شده اند درمان كنند بدون اينكه به علت و علل اين بيماريها بپردازند و اقداماتي انجام دهند كه بيماري رواني رخ ندهد. ممكن است مشكلات و يا بيماري هاي رواني در مراحل اوليه رشد باشند و هنوز نتايج آنها در فرد ظاهر نشده باشد و ما فقط مي ايستيم تا آنها رشد كنند و ما را فرا گيرند و بعد به درمان آنها اقدام  نماييم. چرا بگذاريم فرد دچار ناراحتي رواني شود كه بخواهيم وقت ارزشمند خود را براي درمان تلف كنيم. لذا بايد در اين خصوص تغيير رويه بدهيم. بايد چاره جديدي بينديشيم. بايد علاج واقعه قبل از وقوع كنيم. چرا افراد دچار مشكلات روحي و رواني مي شوند و چگونه مي توان با يك برنامه مشخص و همه جانبه از ايجاد و رشد بيماري هاي رواني جلوگيري كرد.

بيشتر افراد چون از نظر رواني رشد نمي كنند دچار بيماري رواني مي شوند. افسردگي زماني به سراغ فرد مي آيد كه در تكامل خود كه تقدير حقيقي خداوند بر بشر است دچار مشكل مي شود. ما آفريده شده ايم تا رشد كنيم و متعالي بشويم و هر وقت رشد نكنيم دچار ناراحتي و نگراني مي شويم پس هر وقت نگراني به سراغتان آمد بدانيد كه رشد شما يا متوقف شده يا با مانعي روبرو شده است. ما مي آييم با شگردي كه در دنيا هم مرسوم است به رشد رواني فرد كمك مي كنيم و از يك طرف رشد افراد در جامعه سريعتر مي شود و از طرفي ما با بيماران رواني مواجه نمي شويم. روان شكوفاگر پيشنهاد اينجانب براي جامعه ايران است كه در جوامع مختلف به نامهاي مختلف نامگذاري شده است. در واقع همانند پزشك خانواده دولت امكاناتي را فراهم مي كند كه هر كس بتواند يك روان شكوفاگر داشته باشد.

روان شكوفاگر كسي است كه فرد را به سوي موفقيت تشویق می کند و به آنها راهكارهاي لازم را با كمك خودشان نشان مي‌دهد تا عمر خود را به يهترين وجه مديريت كند. نكته اي در اينجا لازم است ذكر كنم اينكه مديريت عمر در واقع پيش نياز هر موفقيتي در جهان امروز است. روان شكوفاگر طبق اهداف و خواست فرد براي او برنامه جامعي تعريف مي كند و هر جا لازم باشد مفاهيم و تجربيات جديد براي بازكردن افق هاي جديد در زندگي فرد اقدام مي كند. عمده كار روان شكوفاگر دادن اطلاعاتي است كه ناب است و به روز تهيه شده تا در مواجهه با تغييرات جديد بتواند عمر خود را به روز مديريت كند.

روان شكوفاگر يك روان درمانگر نيست بلكه با تكيه بر منابع و امكانات و علائقي كه هر فرد در زندگي خود دارد مسير را براي حداكثر شكوفايي او نمايان مي كند. روان شكوفاگر يك مشاور يا يك مدير برنامه جامع است و اين فرد است كه با هدايت روان شكوفاگر، خود مسير را مي‌يابد و با استفاده از مشاوره با خود و در صورت لزوم مشاوره با مدير برنامه، بهترين و كوتاهترين راه را انتخاب مي‌كند و اين منجر به موفقيت مي شود كه در خصوص مشاوره با خود در ادامه توضيح خواهيم داد.

روان شكوفاگر به صورت پله اي براي شكوفاشدن فرد برنامه كلي دارد كه طبق تواناييها و تخصص و علائق و شرايط فرد، برنامه را براي فرد مورد نظر و با كمك و توسط خود فرد طراحي مي كند. در گذشته به اين مفهوم، مريد و مرادي مي‌گفته اند. روان شكوفاگر مدام با فرد است و او را ترك نمي‌كند. با نگاه رشد با فرد ارتباط دارد. با نگاه برنامه‌ريزي جامع با فرد ارتباط دارد.

روان شكوفاگر كسي است كه راه ساده ي موفقيت را به فرد نشان مي دهد. ما براي رسيدن به موفقيت نبايد بهاي گزافي بپردازيم. ما نبايد براي دستيابي به موفقيت؛ روح، زندگي خانوادگي، وجدان و همه ي ارزشهاي خود را بفروشيم تا به جايي برسيم. حقيقت اين است كه موفقيت خرجي برنمي دارد. بلكه هر قدم كه به پيش برداشته مي شود بهره اي نيز مي بخشد. فكر نكنيم كه رقابت بر سر مدارج عالي، بيش از اندازه سخت است. در عوض واقعيت اين است كه رقابت بر سر شغلهاي پايين بالاست. زيرا به دليل همان تفكر، كسي خود را لايق آن بالا نمي داند و بنابراين كوچه هاي مدارج بالا هميشه خلوت و كم رفت و آمد است. روان شكوفاگر استاد ايجاد اين تفكر در فرد است. اين موضوع در واقعه مقدمه كار است.

اگر در گذشته افراد كمتر نيازمند مدير برنامه يا كمك روان شكوفاگر بوده اند به اين علت بوده است كه در آن زمانها به دليل ساده بودن زندگي و عدم ورود تكنولوژي هاي جور و ناجور، فرد با تبعيت از بزرگ خانواده كه بطور مرسوم پدر بوده است به بهترين نحو مي توانستند ادامه دهنده ي راه پدر باشند و لذا اين مدير برنامه در زندگي ساده گذشتگان ما به عهده پدر يا بزرگ فاميل بوده است. و تربيت كلي اعضاي خانواده كاملا تحت تأثير نگرشهاي بزرگان صورت مي گرفته است ولي در حال حاضر نسل جوان و نوجوان تحت تأثير القائات تلويزيون، ماهواره، اينترنت، تلفن و ... از بزرگ فاميل يا پدر تأثيري نمي پذيرند و در بعضي مواقع بزرگ خاندان و پدر ديگر توانايي الگو بودن براي افراد جوان و نوجوان را به علت پيشرفت تكنولوژي ندارد.

به همين علت نسل جوان و نوجوان به طور عجيبي تحت تأثير اين رسانه ها و تكنولوژي هاي ارتباطي و دنياي مجازي قرار  مي گيرند. ديگر كنترلي بر نسل جوان نيست و متوليان تكنولوژي هاي ارتباطي يا رسانه ها به منافع خود توجه دارند و مي خواهند حداكثر بهره برداري را از نسل جوان به انجام برسانند. نسل جوان قرباني اين منفعت طلبي مي شود. چه بايد كرد؟

روان شكوفاگر پيشنهاد من است كه در جوامع ديگر نامهاي مختلفي بر روي آنها گذاشته شده است.

روان شكوفاگر ابتدا در الگوهاي پنداري شخص تغيير ايجاد مي كند. به عبارتي مي توان گفت كه الگوي فكري فرد را براي موفقيت، اصلاح يا تغيير مي دهد و برنامه ريزي مي كند. زندگي هر فرد نتيجه فكر اوست. پس اولين و مهمترين گزينه براي اصلاح و يا تغيير، فكر است. دكتر ديويد شوارتز مي گويد: موفقيت هر فرد به ميزان تفكر او بستگي دارد. تو هماني كه فكر مي كني. داوود نبي گفت:«هركس آن چيزي است كه در ضمير مي پندارد.» يا امرسون گفت: « مردان بزرگ كساني هستند كه مي دانند انديشه ها بر جهان حكم مي رانند.»

پس واقعا اولين و مهمترين قدم براي روان شكوفاگر، اصلاح و يا تغيير فكر افراد مي باشد. اين فرآيند يك فرآيندي است كه در بينش فرد، تغيير يا اصلاح ايجاد مي كند لذا سخت ترين مرحله در مراحل موفقيت، تغيير يا اصلاح الگوهاي پنداري يا فكري است. روان شكوفاگر ممكن است در اين مرحله مجبور شود ارزش هاي عقيدتي فرد را براي تغيير و اصلاح انتخاب كند. ممكن است مقاومت زياد باشد، و يا فرد با ترديد و دودلي و به تبع برنامه قبول كند. البته همين قبول كردن اوليه نقطه شروع بسيار خوبي خواهد بود كه به روان شكوفاگر اجازه مي دهد تا برنامه ريزي ها را براي عميق سازي ارزش هاي جديد طراحي و عملي سازد.

كسي كه با كمك روان شكوفاگر در مسير شكوفايي قرار مي گيرد مانند فردي است كه وارد پيست دو و ميداني شده است. منتظر هر نتيجه ي خاص و رفتارهاي متفاوت و متناقض هست و لذا اين امر به او كمك مي كند تا براي برخورد منطقي با هر رفتار، آمادگي لازم را داشته باشد. البته آماده ساختن فرد يكي از وظايف روان شكوفاگر است.

دومين اقدام مهمي كه روان شكوفاگر بر روي فرد انجام مي دهد يا برنامه ريزي كه براي فرد انجام مي دهد تلاش براي تغيير الگوهاي رفتاري نامتناسب و شكست آور است. همه مي دانيم يكي از بزرگترين سرمايه بشر، بيان اوست. همين بيان مي تواند بلاي جان او شود. زبان سرخ سر سبز دهد بر باد. الگوهاي رفتاري بر ارتباط بنا نهاده شده است. البته ارتباط فقط گفتگو نيست بلكه ارتباط تني، بصري و ... داريم كه بايد مورد ملاحظه قرار گيرند و باز هم با توجه به تواناييها و شرايط فرد، الگوي جديد در اين زمينه با كمك خود فرد طراحي و برنامه ريزي مي شود و در نهادينه سازي به جاي الگوهاي قبلي اقدام شود. يكي از مهمترين اقدامات در اين راستا توسط دانشمندان بزرگ غربي صورت گرفته و نحوه الگوهاي رفتاري و گفتاري طراحي شده است كه كافي است روان شكوفاگر فقط دستورات اوليه را به فرد ارائه نمايد و فرد با مطالعه منابع مي تواند براي تمام رفتارهاي خود در برخورد با افراد متفاوت و نامشخص الگوهاي رفتاري و گفتاري خوبي داشته باشد. علم ان ال پي در اين زمينه طراحي شده است.

الگوهاي رفتاري در واقع شبيه سازي تمام موقعيتهايي است كه ممكن است براي هر فرد پيش آيد و فرد بايد بتواند مناسب ترين رفتار را در قبال آن داشته باشد.

الگوهاي گفتاري در واقع شبيه سازي تمام سناريوهاي گفتاري است كه ممكن است پيش بيايد و فرد براي هركدام از اين سناريوها پاسخ گفتاري مناسب را براي خود طراحي مي كند. يكي از اصلي ترين ابزار در بهترين الگوهاي گفتاري همان به اتاق فكر رفتن قبل از بيان هر جواب يا جمله اي است. برنامه ريزي عصبي كلامي كه خود يك علم است براي طراحي انواع گفتگوها در شرايط مختلف مي باشد.

اهداف روان شكوفايي عبارتند از:

تغيير يا اصلاح الگوهاي ذهني مبتني بر رشد و شكوفايي

-         ارائه الگوهاي جديد مبتني بر شرايط جديد و منابع و امكانات موجود

-         نگاه تكاملي به انسان و جهان و تلاش جدي و بي وقفه در اين راستا

لذا پيشنهاد مي كنم هركس مي خواهد موفق شود بايد روان شكوفاگر داشته باشد.